thema: keramiek

THEMA

In THEMA komen allerlei onderwerpen over Europese begraafplaatsen aan bod: - uit de geschiedenis van begraven en begraafplaatsen - verschillende soorten begraafplaatsen - manieren van begraven - componenten van een begraafplaats - types en materiaal van graftekens Ga via ‘klik’ naar het onderdeel EERDER VERSCHENEN - THEMA’S om kennis te nemen van de vorige 55 thema’s.
	KERAMIEK OP BEGRAAFPLAATSEN : INLEIDING Dit thema gaat over het materiaal van graftekens, dat keramiek wordt genoemd. Er zijn een viertal hoofdtypes: grof keramiek, aardewerk, steengoed en porselein. Bij keramiek op een begraafplaats kan het gaan om een totaal grafteken, uitgevoerd in keramiek, of om een keramisch object bij of op het graf.
THEMA 56	GROFKERAMIEK : BAKSTEEN Grofkeramische producten zijn van klei gebakken bouwmaterialen: bakstenen en dakpannen. Omdat in Nederland weinig tot geen natuursteen voorkomt, is de keuze voor baksteen een voor de hand liggende keuze. Toch is er voor het plaatsen van een bakstenen grafteken nooit veel animo geweest. Baksteen op Europese begraafplaatsen is nog zeldzamer.
THEMA 57	AARDEWERK : TERRACOTTA Aardewerk is een verzamelnaam voor een kleisoort, die wordt gebakken op een lage temperatuur. Ongeglazuurd is het poreus, vocht doorlatend en niet vorstbestendig. Geglazuurd wordt het minder poreus, maar blijft ongeschikt voor buiten, c.q. begraafplaatsen. Terracotta is een kleimengsel van aardewerk, dat vooral ongeglazuurd wordt gebruikt en wel waterdicht en vorstbestendig is.
THEMA 58	AARDEWERK : FAIENCE Er zijn twee specifieke decoratietechnieken voor voorwerpen van aardewerk: • slibgoed: aardewerk met slib- of engobeversieringen. Slibgoed komt niet vaak voor op begraafplaatsen, slibgoedspecialist Niek Hoogland maakte een aantal graftekens. • faience / majolica: aardewerk met tinglazuur. Faience en majolica komen vaker voor op begraafplaatsen, vooral in beschermde of overdekte ruimtes. In Faenza zijn mooie voorbeelden te vinden.
THEMA 59	STEENGOED Steengoed of gres is een keramisch product dat op hoge temperaturen (1150-1350 gr.) is gebakken en daardoor vrijwel niet poreus is en geschikt voor buiten. Op begraafplaatsen komen ze dan ook in allerlei vormen voor, als kleine voorwerpen op het graf, als kleine beeldjes, maar ook wel als groter sculpturaal werk en soms is het grafteken geheel of gedeeltelijk uitgevoerd in steengoed.
THEMA 60	KERAMISCHE TEGELS Tegels worden meestal gebruikt voor het bedekken of bekleden van muren, vloeren, daken of straten. Naast bescherming hebben ze ook vaak een decoratieve functie. In de begraafkerken vanaf de Middeleeuwen waren er naast kerken met zerken ook kerken met rijkversierde keramische tegelvloeren. Op begraafplaatsen kun je allerlei varianten in het gebruik van tegels tegenkomen: wandtegels, vloertegels, mozaïektegeltjes en tegeltableaus.
THEMA 61	KERAMISCH MOZAÏEK Mozaïek is een vlakversiering waarbij een afbeelding wordt vervaardigd uit een groot aantal tesserae, kleine gekleurde stukjes materiaal, die in een bed van cement of lijm worden samengevoegd. Het wordt vooral gebruikt als decoratie van vloeren en wanden. Het begon met kiezels, later werden vooral natuursteen, glas en keramiek als materiaal gebruikt. Op begraafplaatsen komt keramisch mozaïek zowel bij liggende als bij staande graftekens voor.
THEMA 62	PORSELEIN Porselein is een specifieke vorm van keramiek, waarvan de baktemperatuur het hoogst is van alle kleiproducten, tussen de 1250-1500⁰C, waardoor het hard wordt, niet poreus en enigszins doorschijnend. Op begraafplaatsen komen producten van porselein vaak voor. Omdat het niet erg geschikt is voor grote werkstukken, is porselein op begraafplaatsen dan ook van klein formaat, vast op het grafteken aangebracht of als los ornament bij of op het graf geplaatst.
THEMA 63	LIMOGES PORSELEIN Na de vondst van kaolien in de buurt van Limoges in 1768 werd daar de een na de andere porseleinfabriek geopend en verwierf het blanc de Limoges wereldfaam. Toen in de loop van de 19de eeuw op begraafplaatsen steeds meer sculpturen op graven verschenen, werd in Limoges en de regio Limousin een uniek model geïntroduceerd: porseleinen plaquettes met afbeeldingen. Op het Cimetière de Louyat in Limoges zijn daarvan nog prachtige voorbeelden te vinden.
THEMA 64	FOTOKERAMIEK Een bijzondere vorm om een portret op een grafteken aan te brengen is fotokeramiek, de techniek om fotografische afbeeldingen op een keramische, voornamelijk porseleinen, drager aan te brengen. Na de uitvinding van de fotografie rond 1840 werd de toepassing van fotokeramiek op begraafplaatsen een groot succes in katholiek Europa en Amerika. De portretmedaillons vormen een waar porseleinen archief.
THEMA 65	FOTOKERAMIEK - POST-MORTEMFOTOGRAFIE Binnen de fotokeramiek neemt de post-mortemfotografie een opvallende plaats in met als hoogtepunt de jaren 1850-1930. Ook al werden er wel post-mortemfoto’s van volwassenen gemaakt en op het graf aangebracht, het zijn vooral portretjes van jonggestorven kinderen, toen de kindersterfte in de 19^e en begin 20^e eeuw hoog was. Het was de eerste en enige foto van het kind, dat aan het familiealbum kon worden toegevoegd.
THEMA 66	KERAMISCHE URNEN - TOT 785 Een urn is een container van aardewerk, steengoed of porselein voor de opname van asresten na een crematie. Voor de asbezorging -en het gebruik van urnen- zijn twee periodes aan te wijzen: 1. tot 785, het verbod tot lijkverbranding door Karel de Grote; 2. na 1873, opening van het eerste crematorium in Milaan. In dit deel urnen in prehistorie en klassiek oudheid.
THEMA 67	KERAMISCHE URNEN - NA 1873 Uit hygiënisch oogpunt en onder invloed van de vrijmetselarij vond in 1873 in Milaan de eerste ‘moderne’ crematie plaats. Gotha in Duitsland volgde in 1878 en Nederland pas in 1914 in Driehuis-Westerveld. De geschiedenis van de crematie-urn in deze periode komt aan bod in een aantal capita selecta: Driehuis-Westerveld, CeKaBe en een EKWC-expo.