|
HOUT OP BEGRAAFPLAATSEN
Vanaf thema 69 gaat het over hout op begraafplaatsen
als materiaal van graftekens.
|
|
THEMA 69
|
1. INLEIDING - HET HOUTEN GRAFTEKEN
De geschiedenis van het houten grafteken kent twee periodes:
voor en na de funeraire revolutie op de grens van 18e en 19e eeuw.
Het begraven in kerken en op kerkhoven in de steden
werd verboden en dat leidde tot de aanleg
van begraafplaatsen buiten de stad.
Houten graftekens zijn altijd gebruikt,
maar in gebruik en vorm bestond en bestaat
een grote verscheidenheid: een aantal voorbeelden.
|
 |
|
THEMA 70
|
2. PROTESTANTSE PLANKEN EN KATHOLIEKE KRUISEN
Bij oudere houten graftekens voor onvermogenden in Nederland
was vroeger de vorm religieus bepaald:
op het graf van een protestant kwam een grafplank
en op het graf van een katholiek een grafkruis.
Wat is de theologische achtergrond daarvan
en wat is er nog van terug te vinden?
|
|
|
THEMA 71
|
3. HEDENDAAGSE HOUTEN GRAFTEKENS
De coronatijd was een goede gelegenheid
om coronaproof begraafplaatsen te bezoeken.
We bezochten de meeste van de 190 begraafplaatsen
in Metropoolregio Eindhoven (Zuidoost Brabant)
en maakten daarbij ook een inventarisatielijst
van de aanwezige houten graftekens.
|
|
|
THEMA 72
|
4. DODENPLANKEN
In het Beierse Woud staan nog Totenbretter, dodenplanken,
aanvankelijk opbaarplank en later vooral gedenkplank.
Ook elders kwam/komt het gebruik voor,
in Nederland als lijkbord en in Japan als Sotoba.
Geïnspireerd op dit fenomeen
was er in 2010 de expo Dodenpalen & Seelenbretter
en maakte Jeannette Smartlatten.
|
|
|
THEMA 73
|
5. EUROPA : HOUTEN GRAFTEKENS - OVEREENKOMSTEN
In Europa is een groot verschil in de inrichting
van begraafplaatsen tussen Noord- en Zuid-Europa:
groen tegenover grijs ofwel natuur tegenover steen.
In Noord-Europa ligt de nadruk op de natuur.
Begraafplaatsen zijn ‘dodentuinen’.
In Zuid-Europa ligt het accent veel meer op steen.
Begraafplaatsen zijn ‘dodensteden’.
En al is er in Noord meer hout dan in Zuid,
er zijn wat betreft houten graftekens ook overeenkomsten.
|
|
|
THEMA 74
|
6. OOSTENRIJK & BEIEREN : HOLZGRABKREUZ MIT DACH
Lokaal, regionaal of nationaal zijn er in Europa verschillen
in de vormgeving van een houten grafteken.
In Oostenrijk, Beieren en grensregio’s wordt het uiterlijk van
begraafplaatsen gekenmerkt door houten en ijzeren graftekens.
Omdat het katholicisme overweegt in die gebieden
bestaan de graftekens voornamelijk uit kruisen.
De houten grafkruisen zijn veelal voorzien van een afdakje.
|
|
|
THEMA 75
|
7. DUITSLAND : BILDSTOCK
Lokaal, regionaal of nationaal zijn er in Europa verschillen
in de vormgeving van een houten grafteken.
In de Alpenlanden, vooral Duitsland en Oostenrijk,
kwam vanouds in het veld en langs wegen de Bildstock voor,
een beeldzuil opgericht uit dankbaarheid
voor overwinning van gevaar of een epidemie.
Afgeleide vormen daarvan kwamen ook op begraafplaatsen.
|
|
|
THEMA 76
|
8. HONGARIJE : KOPJAFA
Lokaal, regionaal of nationaal zijn er in Europa verschillen
in de vormgeving van een houten grafteken.
In Hongarije en voormalige Hongaarse gebieden
komt in de traditionele grafkunst de Kopjafa voor,
een vierkante houten balk, die aan vier zijden is bewerkt
en is voorzien van ‘versieringen’,
die zijn uitgesneden volgens een bepaald patroon.
|
|
